[محمد أبو زيد]

[إن] في مقام التعليل

يجوز فتح همزة [إن] وكسرها في مقام التعليل: الفتح على تقدير لام العلة، والكسر على أن التعليل بجملة [إن] ومعموليها. والكسر أبلغ في التعليل.
في [العكبري:1/42] في الحديث عن قوله تعالى:
{ولا تتبعوا خطوات الشيطان إنه لكم عدو مبين} [2: 168].
«إنما كسرت الهمزة، لأنه أراد الإعلام بحاله، وهذا أبلغ من الفتح؛ لأنه إذا فتح الهمزة صار التقدير: لا تتبعوا خطوات الشيطان لأنه لكم عدو. ومثله: لبيك إن الحمد لك. كسر الهمزة أجود، لدلالة الكسر على استحقاقه الحمد في كل حال، وكذلك التلبية». [البرهان:3/96-97].

كسر همزة [إن] في مقام التعليل كثير جدا في القرآن ، انظر هذه المواضع (1):
[2: 20]،
[2: 70]،
[2: 109]،
[2: 110]،
[2: 148]،
[2: 115]،
2: 143]،
[2: 153]،
[2: 173]،
[2: 181]،
[2: 182]،
[2: 190]،
[2: 195]،
[2: 199]،
[2: 222]،
[2: 237]،
[3: 9]،
[3: 37]،
[3: 120]،
[3: 155]،
[3: 159]،
[3: 165]،
[3: 199]،
[4: 1]،
[4: 11]،
[4: 16]،
[4: 23]،
[4: 24]،
[4: 29]،
[4: 32]،
[4: 33]،
[4: 34]،
[4: 35]،
[4: 36]،
[4: 43]،
[4: 56]،
[4: 76]،
[4: 86]،
[4: 101]،
[4: 102]،
[4: 103]،
[4: 106]،
[4: 107]،
[4: 140]،
[5: 1]،
[5: 2]،
[5: 7]،
[5: 18]،
[5: 13]،
[5: 39]،
[5: 42]،
[5: 51]،
[5: 67]،
[5: 87]،
[6: 83]،
[6: 99]،
[6: 120]،
[7: 67]،
[7: 128]،
[8: 10]،
[8: 17]،
[8: 46]،
[8: 58]،
[8: 69]،
[9: 4]،
[9: 5]،
[9: 7]،
[9: 40]،
[9: 71]،
[9: 99]،
[9: 102]،
[9: 103]،
[9: 115]،
[9: 118]،
[9: 120]،
[10: 21]،
[10: 81]،
[11: 49]،
[11: 57]،
[56 61،
[81،
90،
114،
[12: 88]،
[12: 47]،
[12: 51]،
[15: 86]،
[16: 74]،
[16: 91]،
[16: 116]،
[16: 125]،
[16: 128]،
[17: 27]،
[17: 30]،
[17: 31]،
[17: 36]،
[34: 53]،
[34: 57]،
[34: 78]،
[78: 81]،
[78: 107]،
[19: 44]،
[20: 15]،
[22: 1]،
[22: 17]،
[22: 38]،
[24: 30]،
[24: 45]،
[24: 53]،
[24: 62]،
25: 65]،
28: 26]،
[28: 76]،
[28: 77]،
[29: 6]،
[29: 20]،
[29: 32]،
[29: 45]،
[29: 62]،
[30: 60]،
[31: 13]،
[31: 17]،
[31: 18]،
[31: 19]،
[31: 23]،
[33: 1]،
[33: 2]،
[33: 53]،
[33: 55]،
[35: 1]،
[35: 8]،
[35: 28]،
[39: 53]،
[40: 44]،
[40: 55]،
[40: 77]،
[42: 23]،
[49: 1]،
[49: 9]،
[49: 12]،
[51: 58]،
[53: 32]،
[58: 1]،
[58: 7]،
[58: 21]،
[59: 7]،
[60: 8]،
[60: 12]،
[63: 6]،
[73: 12]،
[20، 75]،
[20: 17]،
[88: 25-26]،
[108: 3]،
[5: 28]،
[5: 29]،
[6: 135]،
[7: 59]،
[7: 71]،
[10: 15]،
[10: 20]،
[10: 102]،
[11: 26]،
[11: 46]،
[11: 56]،
[11: 84]،
[11: 93]،
[12: 55]،
[20: 10]،
[20: 14]،
[20: 94]،
[20: 46]،
[21: 87]،
[23: 51]،
[26: 107]،
[26: 125]،
[26: 135]،
[26: 143]،
[26: 162]،
[26: 178]،
[27: 10]،
[28: 29]،
[28: 34]،
[28: 20]،
[34: 11]،
[39: 39]،
[40: 26]،
[44: 18]،
[46: 15]،
[46: 21]،
[51: 5150،
[2: 32]،
[2: 127]،
[2: 128]،
[2: 129]،
[3: 8]،
[3: 26]،
[3: 35]،
[3: 38]،
[3: 194]،
[5: 109]،
[5: 116]،
[7: 13]،
[17: 37]،
[20: 12]،
[20: 35]،
[20: 68]،
[22: 67]،
[27: 29]،
[27: 80]،
[28: 31]،
[38: 35]،
[39: 8]،
[40: 8]،
[43: 43]،
[44: 49]،
[59: 10]،
[60: 5]،
[66: 8]،
[71: 27]،
[12: 29]،
[2: 37]،
[2: 54]،
[2: 168]،
[4: 2]،
[4: 22]،
[6: 139]،
[6: 142]،
[6: 141]،
[7: 27]،
[7: 31]،
[7: 155]،
[7: 200]،
[8: 43]،
[8: 61]،
[8: 63]،
[9: 117]،
[11: 5]،
[11: 17]،
[11: 73]،
[11: 111]،
[11: 112]،
[12: 23]،
[12: 24]،
[12: 34]،
[12: 83]،
[12: 87]،
[12: 90]،
[12: 98]،
[15: 25]،
[16: 23]،
[16: 99]،
[17: 1]،
[17: 3]،
[17: 32]،
[17: 33]،
[17: 30]،
[17: 66]،
[17: 96]،
[19: 41]،
[19: 47]،
[19: 51]،
[19: 54]،
[19: 56]،
[20: 24]،
[20: 43]،
[12: 75]،
[12: 110]،
[25: 6]،
[26: 86]،
[26: 220]،
[27: 88]،
[28: 4]،
[28: 15]،
[28: 16]،
[28: 53]،
[29: 26]،
[33: 72]،
[34: 50]،
[35: 30]،
[35: 38]،
[35: 44]،
[36: 60]،
[37: 81]،
[37: 111]،
[37: 132]،
[38: 17]،
[38: 30]،
[38: 40]،
[39: 7]،
[39: 53]،
[40: 22]،
[40: 56]،
[41: 36]،
[41: 39]،
[41: 40]،
[41: 40]،
[42: 12]،
[42: 24]،
[42: 27]،
[42: 40]،
[42: 50]،
[42: 51]،
[74: 16]،
[79: 17]،
[84: 13]،
[84: 14]،
[87: 7]،
[110: 3]،
[16: 12]،
[25: 66]،
[37: 122]،
[5: 25]،
[6: 158]،
[7: 156]،
[9: 52]،
[9: 11]،
[9: 121]،
[9: 122]،
[12: 36]،
[12: 97]،
[15: 53]،
[15: 95]،
[18: 29]،
[18: 57]،
[21: 46]،
[26: 15]،
[26: 50]،
[28: 7]،
[29: 33]،
[32: 12]،
[32: 14]،
[36: 76]،
[37: 80]،
[37: 105]،
[37: 121]،
[37: 131]،
[38: 18]،
[38: 46]،
[44: 3]،
[44: 12]،
[45: 29]،
[52: 28]،
[68: 31]،
[68: 32]،
[76: 10]،
[41: 5]،
[4: 140]،
[9: 53]،
[9: 83]،
[23: 65]،
[26: 52]،
[44: 23]،
[77: 46]،
[3: 176]،
[7: 64]،
[7: 82]،
[9: 12]،
[9: 84]،
[9: 95]،
[11: 29]،
[11: 37]،
[18: 20]،
[21: 74]،
[21: 77]،
[21: 86]،
[21: 90]،
[23: 27]،
[27: 12]،
[27: 56]،
[28: 32]،
[32: 30]،
[37: 35]،
[37: 69]،
[38: 59]،
[41: 25]،
[43: 54]،
[44: 24]،
[44: 37]،
[44: 59]،
[45: 19]،
[51: 16]،
[53: 52]،
[56: 45]،
[58: 15]،
[63: 2]،
[78: 27].